Säʹmmlaid da sij äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjji vueʹǩǩâttmõʹšše jieʹllem-mäinn lij čõõđ aaiʹji leämmaž luâđ ǩeâllʼjeei âânnmõš. Luâtt da mädd liâ leämmaž säʹmmlai jeälteeʹj. Kueʹllšeellmõõžžâst da mieʹcstummšest jeät leäkku äʹrbbvuõđlânji õnnum nåkam mõõntõõllmõõžžid da šeeʹllemaaiʹjid, kook räjja miârkteei muttsid kueʹll- leʹbe šiilnääʹlest. Mäddâânnmõʹšše õhttneei jieʹllemvueʹjj räjja materiaalʼlaž vuâđ sääʹmkulttuuʹre da identitetta da tuõʹllʼje säʹmmlai dommvuuʹd jieʹllemviõkksažvuõđ, sääʹmǩiõl, äʹrbbvuõđlaž teâđ, luâttkõskkvuõđ, sääʹmkulttuur õhttsallašvuõđ da sääʹmǩiõtt-tuâj.
Säʹmmla liâ Euroopp unioon vuuʹd oʹdinak alggmeer. Säʹmmlai alggmeersââʹjj lij juʹn raavuum Lääʹdd vuâđđlääʹjjest eeʹjjest 1995. Sääʹm fiʹttõsmaaiʹlmest jiâ oummu, luâđ da ǩiõl jeärat nuuʹbbeeʹst. Säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž jälstemvuuʹd Lääʹddjânnmest, Taarrjânnmest, Ruõccjânnmest da Ruõccjânnmest kååččad Sääʹmjânnmen.
Sääʹmǩiõlid toobdât õhttseʹžže lååi, koin ååuʹc mainstet ooudâs Lääʹddjânnam, Ruõccjânnam, Taarrjânnam da Ruõššjânnam vuuʹdin. Lääʹddjânnmest tõin mainstet koumm sääʹmǩiõl: aanarsääʹm, nuõrttsääʹm da tâʹvvsääʹm.
Säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjj liâ puäʒʒhåidd, kueʹllšeellmõš, mieʹcstummuš, luâttouddsi noorummuš da sääʹmǩiõtt-tuâj di tõi ânnʼjõžäiggsa vueʹǩǩâʹttem-maall. Äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjj liâ sääʹmkulttuur vuâđđ.
Lääʹddjânnmest lij lääʹjjest meärtõllum säʹmmlai dommvuʹvdd, koozz koʹlle Jeänõõǥǥ, Aanar da Uccjooǥǥ kååʹdd di Suäʹđjel kååʹddest Lappi paalǥâskååʹdd vuʹvdd. Meäʹcchalltõõzz vaaldšummšest åårrai luâttreeʹǧǧesvuõđi håiddmõš, âânnmõš da suõjjlummuž suåvtet õʹhtte säʹmmlai dommvuuʹdest nuʹt, što sääʹmkulttuur vueʹǩǩâttmõõžž õõlǥtummuž tuõrvât.
Leäk ǩeʹnnvânji tiõrv puättam säʹmmlai dommvoudda. Haaʹleep särnnad tuʹnne, mäʹhtt vuäitak luâđast jååʹđeen väʹldded lokku säʹmmlaid vääžnai aaʹššid.